Noviomagus. Op vrijdag 3 dezer verdedigde Elbert de Jong, met succes, te Utrecht zijn proefschrift ´Voorzorgverplichtingen´. In dit proefschrift legt hij de basis voor bestaan van aansprakelijkheidsrechtelijke verplichtingen voor onzekere risico’s.
Technologische ontwikkelingen verklaren in belangrijke mate de successen van de westerse samenleving. Maar naast succes leidt innovatie ook tot risico’s. Veelal zijn er daarnaast onzekerheden over het bestaan van die risico’s. Denk aan de onzekere risico’s bij nanotechnologie, biotechnologie, klimaatverandering en schaliegaswinning.
Daar waar onzekere risico’s worden gecreëerd ontstaan, voor bijvoorbeeld producenten en werkgevers, vragen naar verantwoordelijkheid. In essentie speelt daarbij steeds een overkoepelende vraag. Namelijk: onder welke omstandigheden van wetenschappelijke onzekerheid over de schadelijke gevolgen van een gedraging is het gerechtvaardigd dat een actor stilzit, en onder welke omstandigheden is hij juist verplicht tot (voorzorgelijk) handelen?
In zijn mijns inziens innovatieve en grensverleggende boek betoogt De Jong ten eerste dat op grond van het ongeschreven onrechtmatigedaadsrecht er voorzorgverplichtingen bestaan. Een voorzorgverplichting is de op een specifieke onzeker-risicoveroorzaker rustende verplichting tot proactief handelen, die geldt in de gevallen waarin het op basis van objectief natuurwetenschappelijke maatstaven onmogelijk is om de (schadelijke) gevolgen van een bepaald handelen of nalaten vast te stellen. Voordat het bestaan van een risico wetenschappelijk is aangetoond en voordat er schade is of kan intreden, dient een actor zich in te spannen om het onzekere risico te beheersen en tot een aanvaardbaar niveau (terug) te brengen. De verplichting kan strekken tot het nemen van verschillende voorzorgsmaatregelen. In het boek zijn aanknopingspunten te vinden voor de concretisering van voorzorgverplichtingen. De Jong gaat eveneens, aan de hand van een typologie van wetenschappelijke onzekerheden, in op hoe verschillende wetenschappelijke onzekerheden dienen mee te wegen bij het formuleren van voorzorgverplichtingen (zie hierover ook al De Jong NJB 2013/305. De meeste onzekerheden, zo blijkt, zullen niet snel een geldige reden zijn om stil te zitten. Ten slotte behandelt hij verschillende factoren die voor actoren feitelijk aanleiding kunnen zijn om géén voorzorgsmaatregelen te nemen bij onzekere risico’s. Een belangrijke les uit dit boek is dat deze redenen, rechtens veelal geen geldige reden tot stilzitten zijn. Ingevolge aansprakelijkheidsrechtelijke voorzorgverplichtingen is proactief handelen juist vereist.
Het boek is te verkrijgen via: http://www.bju.nl/juridisch/catalogus/voorzorgverplichtingen-1
„{…} ingenieuze en soms verrassende wijze waarop Van Swaaij zijn vondst ontvouwt en uitwerkt {…} meeslepende werking { …} nieuwe dogmatische vondst {…}”
W. Snijders, oud-Regeringscommissaris voor het NBW en oud-vicepresident van de Hoge Raad, Bespreking proefschrift van mr. J.H.M. van Swaaij, Maandblad voor Vermogensrecht (2011)
