Hedenochtend in de omgeving van Beek (foto SvS, iPhone 14 Pro Max)


Noviomagus. In het NJB van komend weekend staat een Vooraf van Ybo Buruma. Hij vraagt zich af of kunstmatige intelligentie een oplossing kan zijn voor de hoge werkdruk waarmee rechters te kampen hebben. In China wordt al gebruikgemaakt van die technologie. Buruma haast zich overigens om te zeggen dat China geen ‘gidsland’ voor hem is. Maar in dat land is wel veel ervaring opgedaan met technologische innovaties in de rechtspraak. Zo geven robots over kleine civiele geschillen informatie aan rechtzoekenden over de te verwachten uitkomst van een procedure en de kosten en de risico’s die daaraan verbonden zijn. Voorts wordt een systeem gebruikt dat automatisch vonnissen schrijft aan de hand van eerdere zaken met soortgelijke casusposities. Kunstmatige intelligentie kan ook fouten opsporen in door mensen geschreven uitspraken. Een andere toepassing van kunstmatige intelligentie is in staat om in strafzaken documenten te controleren of opgevoerde bewijsstukken wel echt overgelegd zijn en of die stukken voldoende onderzocht en niet onrechtmatig verkregen zijn.

Rechters in China zijn echter niet altijd positief over het gebruik van kunstmatige intelligentie, omdat de zaken die als voorbeeld gebruikt worden voor automatisch gegenereerde uitspraken soms te veel afwijken van het voorliggende geschil. Maar rechters zijn terughoudend om in die gevallen een eigen koers te varen, omdat rechters zelf beoordeeld worden door kunstmatige intelligentie op hun werktempo en signalen van corruptie. Het zelf schrijven van een uitspraak kost vanzelfsprekend meer tijd en bij afwijking van de door kunstmatige intelligentie gegeneerde uitspraak ligt een verdenking van corruptie op de loer.

Buruma constateert dat kunstmatige intelligentie geschikt is om te voldoen aan ‘Rule of Law’: via kunstmatige intelligentie genegeerde uitspraken vertonen een grote mate van gelijkheid. Maar de ‘Rule of Law’ vereist juist dat rekening gehouden wordt met de bijzonderheden van een concreet geval. Daartoe is kunstmatige intelligentie minder goed in staat. Buruma is geen voorstander van het laten schrijven van uitspraken door kunstmatige intelligentie. Maar ondersteuning van de rechter door die technologie documenten te laten controleren zou volgens hem wellicht wel nuttig kunnen zijn om Nederlandse rechters te ontlasten. Lezing van het Vooraf zij van harte aanbevolen. Een link ernaar staat HIER.