De Waalbrug bij Noviomagus (foto SvS, iPhone 5)
Als jurist (civilist) pur sang ben ik ook geïnteresseerd in juridische aangelegenheden buiten het terrein van het burgerlijk recht en het burgerlijk procesrecht.
Straatsburg en levenslang
Afgelopen week trok de levenslange gevangenisstraf weer aandacht in de media in verband met Straatsburg. Ik verstel een en ander maar even bekend. Overigens staat een prima en bondig stuk daarover op rechtspraak.nl (LINK).
En vergelding dan?
Het schijnt mij toe dat wel eens onvoldoende gewicht toegekend wordt aan de vergeldingsfunctie van de levenslange gevangenisstraf. Natuurlijk, als iemand bijvoorbeeld al 27 jaar ‘gezeten’ heeft, is het al weer een hele tijd geleden dat het betreffende – afschuwelijke – misdrijf gepleegd is. Maar neemt daarmee ‘dus’ in wezenlijke mate de relevantie van de vergeldingsfunctie af? Is dat nu juist niet de straf: levenslang in de gevangenis zonder dat vervroegde vrijlating een (zeer) reële hoop is?
Monopolie van de zwaardmacht
Ik kan niet spreken voor nabestaanden. Al helemaal niet bij een misdrijf dat al jaren en jaren geleden gepleegd is. Wel geloof ik dat het voor nabestaanden van het slachtoffer van een recent gepleegd vreselijk misdrijf – die (gelukkig) niet zelf mogen straffen: het monopolie van de zwaardmacht – waarvoor levenslang gegeven wordt een hele geruststelling is dat levenslang in Nederland, behoudens mogelijkheid van gratie, ook ècht levenslang is.
Nu is of hoeft dit niet decisief te zijn, want er zijn hier, zoals zo vaak, meerdere gezichtspunten (zoals de uitzichtloosheid van iemand die levenslang gekregen heeft). Maar misschien gaat Straatsburg (inderdaad) wel te ver, doet Straatsburg onvoldoende recht aan de vergeldingsfunctie van levenslang. Want als op een gegeven moment categorisch (bijvoorbeeld na twintig jaar) per se getoetst te worden of de tot levenslang veroordeelde niet vervroegd vrijgelaten dient te worden, dan wordt daarmee op principieel niveau getornd aan de levenslange gevangenisstraf. (Immers, zo’n toetsing mag ‘natuurlijk’ niet steeds tot een negatieve uitkomst leiden.)
Zesde Protocol bij het EVRM
Bedenk hierbij – intussen hoeft het evenmin doorslaggevend te zijn – dat (art. 6 van) het EVRM als zodanig de doodstraf – die gezien pleegt te worden als zwaarder dan levenslang – niet verbiedt. Dit verbieden wordt ‘slechts’ gedaan door het pas in de jaren tachtig ondertekende Zesde Protocol bij het EVRM.
Zou het EVRM er ooit gekomen zijn als in het concept ervan gestaan had wat pas decennia later dat Zesde Protocol bepalen zou?
Ten slotte
Met het voorgaande zeg ik niet dat Straatsburg het ‘dus’ verkeerd heeft, maar wèl dat het belang van vergelding in de discussie geen ondergeschoven kindje mag worden. Ook als er bijvoorbeeld na 27 jaar geen (onaanvaardbare) kans op herhaling is en de betreffende directe nabestaanden geen bezwaar zouden hebben tegen een vervroegde vrijlating blijft het algemene belang van vergelding bestaan.
@SjefvanSwaaij
P.S. Je kunt mijn blogberichten ook volgen op Twitter: @SjefvanSwaaij
„{…} ingenieuze en soms verrassende wijze waarop Van Swaaij zijn vondst ontvouwt en uitwerkt {…} meeslepende werking { …} nieuwe dogmatische vondst {…}”
W. Snijders, oud-Regeringscommissaris voor het NBW en oud-vicepresident van de Hoge Raad, Bespreking proefschrift van mr. J.H.M. van Swaaij, Maandblad voor Vermogensrecht (2011)
